Wij zijn erg enthousiast over blockchaintechnologie en de mogelijkheden die decentrale gedistribueerde netwerken, met zich mee zouden kunnen brengen voor onze samenleving. Dat wil echter niet zeggen dat we onze ogen sluiten voor de eventuele negatieve gevolgen van zulke digitale infrastructuren en is er zeker ruimte voor kritiek. Als mensen het hebben over de blockchain en alles wat daarmee samenhangt, dan spreken ze vaak over “een disruptieve technologie”. En dat is niet zonder reden!

Is de blockchain een veilig platform?

Blockchain startups worden opgezet met behulp van digitale betalingseenheden. Deze startups zijn gefocust (en heel erg gedreven) op het radicaal omturnen van allerlei marktsectoren. Niet alleen willen zij de bancaire sector en financiële markten veranderen, maar eigenlijk alles. Supply chains, de gezondheidszorg, de bouwsector, de farmaceutische industrie, de muziekindustrie, de retail, identiteitsbeheer, maar ook de energiemarkt. Je kunt dus wel stellen dat dat een behoorlijke ambitie is. Op dit moment worden er heel veel slimme toepassingen ontwikkeld. The internet of things gaat een hele belangrijke rol spelen in ons leven. De slimme apparaten hebben behoefte aan een betrouwbaar en veilig netwerk. Die veiligheid is zo belangrijk, omdat alle smart-objecten straks over al onze private informatie beschikken. Maar is de blockchain dat veilige platform?

Ondersteunende rol als aanvulling op andere infrastructuren

Na de uitvinding van de Bitcoin werd al snel duidelijk dat een dergelijke digitale infrastructuur zich niet alleen leent voor cryptocurrency’s, maar eigenlijk zou kunnen worden toepast in iedere branche. De blockchain wordt nu door steeds meer mensen gezien als “de ultieme oplossing” voor alle problemen, terwijl sommige problemen wellicht nog altijd effectiever kunnen worden aangepakt op een centrale manier. In plaats van naar de blockchain te kijken als een totaal-oplossing (dat waarschijnlijk ook helemaal niet zo is), is het ongetwijfeld veel beter om te kijken waar blockchaintechnologie een ondersteunende rol kan spelen, als aanvulling op andere infrastructuren.

Kan de wereld zonder derde partijen?

Er zijn behoorlijk wat dingen ten aanzien van de blockchain waar je kritiek op kunt hebben. Blockchain is ingewikkeld en de meeste mensen hebben nog nooit kennis gemaakt met cryptocurrency’s. De grote vraag is dan ook of de blockchain vanwege die complexiteit ooit wel door het grote publiek geaccepteerd gaat worden. Ondanks dat, schieten de FinTech bedrijven wel als paddenstoelen uit de grond. Als de financiële instellingen inderdaad ooit wegvallen, omdat er simpelweg geen noodzaak meer voor bestaat, dan verandert er wel heel erg veel. Verschillende partijen kunnen dan zeer specifieke en precieze transacties uitvoeren, zonder dat er nog kosten zijn die verband houden met derde partijen. Het gaat dan wereldwijd natuurlijk om gigantisch veel geld, dat dan niet meer aan bemiddelaars hoeft te worden betaald. Iedereen snapt dat dat een van de grootste voordelen van de blockchain is. We zeggen wel snel dat de wereld gemakkelijk zonder derde partijen kan, maar is dat eigenlijk wel zo?

Als je nu financieel benadeeld wordt, dan weet je in ieder geval meestal wel door wie!

Derde partijen kunnen ons immers adviseren over zaken waar wij totaal geen verstand van hebben (over de kwaliteit van dat advies van derde partijen ga ik hier nu niet verder in), en laten we eerlijk zijn: goed advies is goud waard. Blockchaintechnologie op grote schaal houdt wel in, dat we zaken als “vertrouwen” en “veiligheid” gaan overlaten aan een geautomatiseerd systeem. En dat is best wel een beetje eng. Als je nu financieel benadeeld wordt door een derde partij, dan is dat vaak wel terug te herleiden naar een individu of instelling, waar het desbetreffende individu werkt. Het is vandaag de dag in ieder geval duidelijk waar je je klachten moet indienen of waar je met je schadeclaim naartoe moet. Met blockchain ligt dat toch allemaal net een tikkeltje anders.

Fouten definitief vastgelegd

Daarnaast zou je je ook nog kunnen afvragen of de blockchain wel echt gaat zorgen voor minder kosten. De kosten voor derde partijen vallen dan misschien wel weg, maar wie zegt dat er daardoor niet ergens anders veel meer kosten ontstaan? Ook moeten we rekening houden met het risico van fouten. Een systeem waarbij transacties automatisch worden uitgevoerd, leidt in bepaalde gevallen misschien wel tot fouten, die niet meer kunnen worden teruggedraaid. De blockchain is namelijk onveranderbaar. Er ontstaan dan fouten die definitief zijn vastgelegd binnen een gedistribueerd netwerk. Aan de andere kant is het handelen via de blockchain wellicht niet snel genoeg. Transacties zijn immers afhankelijk van de bereidheid van de miners om berekeningen te gaan uitvoeren. De motivatie van de miners is ingegeven door de hoogte van de vergoedingen die aan de transacties zijn gekoppeld.

Gereguleerd bedrijfsleven

Een ander dingetje waar je serieus rekening mee moeten houden is “universaliteit”. Met andere woorden: gebruikt iedereen ook dezelfde implementatie van de blockchain? Als deze techniek niet universeel wordt geadopteerd, dan zullen blockchain-infrastructuren in niets lijken op wat ontwikkelaars en startups nu voor ogen hebben. Zoals gezegd is de blockchaintechnologie op zichzelf al een ingewikkelde materie en in combinatie met het enorm gereguleerde bedrijfsleven (voor ieder regeltje is wel weer een ander regeltje bedacht), wordt de manier van zaken doen misschien alleen nog maar moeilijker. Ook daar kun je kritiek op hebben. Of de blockchain nu echt die “magische oplossing” is voor allerlei problemen of niet, gezien de geavanceerde technologie is sterke wet- en regelgeving noodzakelijk.

Kritiek op de duur van transacties

Het zou dus zomaar kunnen gebeuren dat de invoering van blockchaintechnologie alles alleen maar gecompliceerder maakt en dat de huidige “centrale” situatie toch de voorkeur verdient. De blockchain heeft een decentraal gedistribueerd karakter dankzij de peer-to-peer opzet. Een transactie kan dus ook alleen maar plaatsvinden als alle nodes in het netwerk hun grootboeken up-to-date houden. Dat is soms een proces van uren. Ook daar kun je kritiek op hebben. Als het namelijk te lang duurt voordat een transactie kan worden uitgevoerd, dan kan het zomaar gebeuren dat de partij waarmee je handelt van gedachten verandert en de deal niet doorgaat. Een proces dat te lang duurt creëert alleen maar onzekerheid op een kapitaalmarkt, zeker op het moment dat er op de kapitaalmarkt sprake is van een hoge mate van “vluchtigheid”.

Onveranderbare eigenschappen van de blockchain

Dan is er ook nog wel iets aan te merken op de “onveranderbare” eigenschap van blockchaintechnologie. Uiteraard is dit één van de bijzondere eigenschappen van de blockchain, omdat er niet met de vastgelegde informatie kan worden gerotzooid. Dat helpt natuurlijk in de strijd tegen fraude en oplichting. Maar een punt van kritiek is dat “onveranderbaarheid” ook kan leiden tot conflicterende regelgeving. Zaken die in gedistribueerde netwerken worden vastgelegd, moeten eenvoudig kunnen worden aangepast op de wetgeving in verschillende landen. Dat vereist een hoge mate van flexibiliteit. Levert die “onveranderbare eigenschap” dan niet teveel problemen op? Blockchain-technologieën moeten niet alleen gebaseerd zijn op de behoeften van gebruikers, maar ook op de wettelijke vereisten. De onveranderbare data wordt opgeslagen in een “afgesloten systeem” en dat maakt een en ander toch een stuk gecompliceerder.

Europese wetgeving en de Wet bescherming persoonsgegevens

Neem als voorbeeld het Europese “vergeetrecht” dat is gebaseerd op de Europese privacy richtlijnen en in Nederland wordt toegepast in de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Het vergeetrecht is een recht voor burgers van de Europese Unie om bepaalde verouderde privacygevoelige informatie of informatie die niet juist is, te laten verwijderen uit de resultaten van zoekmachines. Dit recht geldt voor alle online data-opslag die de privacy van burgers op de een of andere manier aantasten. Als de wetgeving dan bepaalt dat specifieke informatie over burgers moet worden verwijderd, dan hebben we met de blockchain wel een probleem. Als data eenmaal is vastgelegd in een onveranderbaar systeem, dan is het onmogelijk om die data nog te veranderen. Je begrijpt dat dit dan een serieus privacy-probleem oplevert.

Trojaans Paard

Een ander punt van kritiek richt zich op de hype die momenteel om de hele blockchain heen hangt. Je hoeft het woord “blockchain” maar op te zoeken in Google en het eerste wat je ziet zijn radicale termen als: “De technologie die banken de oren gaat wassen! “Blockchain laat de financiële wereld schudden op zijn grondvesten!” en “Zo gaat de eliminatie van derde partijen in zijn werk!”. Natuurlijk levert dat sterke koppen op en wekt het de aandacht en interesse van het grote publiek, maar ik geloof niet dat het “hypen” van de blockchain op deze manier, bijdraagt aan begrip voor deze technologie. Sommigen stellen de blockchain zelfs voor als een gewiekst plan (bedacht door radicale libertariërs om het wereldwijde financiële systeem te ondermijnen) in de vorm van een Trojaans Paard. Een Trojaans Paard dat enthousiast door banken en andere financiële instellingen zal worden binnengehaald, waarna de blockchain zijn ware aard laat zien. Dit gaat wel erg ver.

Een ander kopje thee

Denken dat blockchaintechnologie op zichzelf ook echt in staat is om de wereldwijde economie te verstoren of onze traditionele banken te vervangen, is volgens mij volslagen onzin, want als er één sector is die over het algemeen heel voorzichtig en geraffineerd te werk gaat, dan is het de bancaire sector wel. Hoe meer de blockchain de wereldeconomie zal verstoren, hoe kleiner de kans is dat de blockchain door het grote publiek wordt geaccepteerd. Mensen zijn gewoontedieren en houden in principe niet van al te rare veranderingen, zeker niet als het hun financiële zaken betreft. En al helemaal niet als die veranderingen ook echt de economie radicaal transformeren. Mensen houden ervan om alles en iedereen om ons heen in te delen in hokjes. We weten wel dat niet alles precies in die hokjes past, maar op die manier blijft alles lekker overzichtelijk. En dan is blockchaintechnologie toch echt een heel ander kopje thee!

Positieve disruptie

Er zijn dus wel degelijk zaken waar je kritiek op kunt leveren. Als de blockchain echt succesvol wil zijn, dan moet een dergelijke gedistribueerde technologie een positieve aanvulling zijn voor ons dagelijkse leven. Een positieve aanvulling in de vorm van nieuwe commerciële uitdagingen, businessmodellen, verbeterde veiligheid en meer mogelijkheden voor iedereen. Chaos is daarbij dan niet gewenst. Misschien is de term “positieve disruptie” dan wellicht een betere term dan “disruptie”!

Op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van blockchaintechnologie? Meld je dan nu aan voor de blogpost!